GIÁO ÁN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY

GIÁO ÁN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

 VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG GIẢNG DẠY

               Mục đích của quá trình giảng dạy là quá trình truyền thụ tri thức từ người dạy đến người học, thông qua đó góp phần hình thành kỹ năng, kỹ xảo cho người học. Để truyền đạt tri thức đến cho học trò, người giáo viên sử dụng nhiều phương pháp khác nhau nhằm đem lại hiệu quả cao nhất. Nhưng tất cả đều phải thể hiện mục tiêu của người giáo viên và giáo án là yếu tố thể hiện đầy đủ ý định, kế hoạch, tư tưởng của người dạy học.

                Trong thời đại ngày nay với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đã tạo điều kiện cho giáo viên nhiều cơ hội để thể hiện, trình bày giáo án giảng dạy. Trong đó, giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT)  soạn thảo giáo án để phục vụ giảng dạy là cần thiết. Tuy nhiên, giáo án ứng dụng công nghệ thông tin có tính ưu việt như thế nào so với các giáo án truyền thống trước kia, và việc sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin như thế nào cho hiệu quả…không phải tất cả các giáo viên đều có nhìn nhận đúng. Vì thế, để cách nhìn nhận đúng đắn và việc sử dụng hiệu quả cần tìm hiểu một cách sâu sắc.

1.                        Khái lược về giáo án

                 Theo từ điển Tiếng Việt, giáo án là bài soạn của giáo viên để lên lớp giảng dạy[1].

                  Giáo án bao gồm toàn bộ nội dung, kế hoạch mà giáo viên muốn truyền đạt đến học sinh nhằm đạt được mục tiêu giảng dạy nhất định.

                   Hay nói khác đi giáo án là nơi mà giáo viên thể hiện ý tưởng, hình dung trước nội dung, tình huống sư phạm và mục tiêu mà người giảng cần muốn đạt đến.

                  Trong lịch sử giáo dục, có nhiều cách thể hiện ý tưởng giáo dục của người giáo viên nhưng giáo án là nơi thể hiện rõ nhất.

                   Giáo án được soạn thảo dựa trên một giáo trình gốc, tổng hợp thông tin cần thiết cho một bài giảng. Vì thế, đối với giáo viên mới vào nghề, giáo án đóng một vai trò rất quan trọng, giúp giáo viên hình dung trước những khó khăn trong giảng dạy.

                 * Giáo án ứng dụng công nghệ thông tin

                  Hiện nay chưa có một khái niệm nào cụ thể về giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Và chúng ta cũng không thể máy móc kết hợp một cách cơ học hai khái niệmgiáo án và điện tử để hình thành khái niệm giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Theo tôi, giáo án ứng dụng công nghệ thông tin xét về bản chất không khác so với giáo án truyền thống - tức là giáo án bằng giấy mực, nhưng hình thức thể hiện khác so với giáo án truyền thống.

                  Như vậy có thể quan niệm: giáo án ứng dụng công nghệ thông tin là bài giảng mà giáo viên tiên liệu trước nội dung, cũng như phương pháp nhưng hình thức trình bày giáo án thông qua sự hỗ trợ, ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là các phầm mềm chuyên dụng phù hợp với từng môn học nhằm đạt được mục đích giảng dạy nhất định.

                   2.                        Tiện ích của giáo án ứng dụng công nghệ thông tin

                   -         Giáo án ứng dụng công nghệ thông tin tạo được không khí hứng khởi cho người học. Bởi giáo án có sự tích hợp cả âm thanh, hình ảnh. Giáo án giúp người học nhìn trực quan, thông qua đó đánh giá vấn đề sâu sắc hơn.

                   -         Giáo án ứng dụng công nghệ thông tin tiết kiệm được thời gian, công sức cho người giáo viên vì thực tế có thể chứng minh rằng người giáo viên cần hình ảnh, âm thanh cho giảng dạy, họ có thể download dữ liệu từ trên mạng Internet và xử lý để vào bài giảng. Cũng chính vì lẽ đó, việc soạn thảo giáo án đòi hỏi người giáo viên cần tích cực và trau dồi khả năng tin học của mình. Hơn nữa, giáo án ứng dụng công nghệ thông tin tiết kiệm được thời gian chết trên lớp nhiều hơn ( giáo viên không phải tốn thời gian viết bản nhiều) và giáo viên có được quỹ thời gian tương đối để truyền đạt nội dung bài học, ý tưởng của mình đến người học thoải mái hơn.

                   -         Sự trao đổi và học hỏi lần nhau giữa các đồng nghiệp cũng như người học được tiện lợi hơn, vì có thể sao chép, lưu trữ dữ liệu hay bài giảng dễ dàng.

                   -         Kích thích khả năng sáng tạo, ý tưởng mới vì muốn có một giáo án ứng dụng công nghệ thông tin hấp dẫn, chất lượng, người giáo viên ngoài khả năng chuyên môn cần phải có ý tưởng, tích cực suy nghĩ để lựa chọn hình thức thể hiện phù hợp với nội dung bài giảng.

                   -         Các nội dung: như sơ đồ, vấn đề trọng tâm…được giáo viên trình bày rõ ràng và chỉ cần một vài thao tác, tất cả những dữ liệu được truyền đạt đến người học một cách mạch lạc và đầy đủ nhất.

                  -         Mạng Internet có vai trò quan trọng trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, nếu trường học có mạng Wifi, giáo viên có thể đưa ra yêu cầu và sinh viên, học sinh có thể sử dụng máy tính cá nhân tìm kiếm thông tin, tổng hợp dữ liệu để tranh luận cùng với bạn học ( partner) và giáo viên của mình. Như vậy người học đòi hỏi phải tích cực suy nghĩ, động não và cùng nhau tham gia vào bài học.

                  Như vậy, việc ứng dụng công nghệ thông tin mang lại một hiệu quả tích cực trong hoạt động giảng dạy của người giáo viên. Tuy nhiên giáo án ứng dụng công nghệ thông tin vẫn có những hạn chế nhất định khi chủ thể sử dụng không kiểm soát được hoạt động của mình và điều kiện giảng dạy không đầy đủ.

                 3.  Những hạn chế nhất định của giáo án ứng dụng công nghệ thông tin

                  Bên cạnh những giá trị tích cực, giáo án ứng dụng công nghệ thông tin vẫn có những hạn chế nhất định khi chủ thể sử dụng không kiểm soát được hoạt động của mình và điều kiện giảng dạy không đầy đủ.

                 -         Quan niệm sai lệch về giáo án ứng dụng công nghệ thông tin: Cho rằng sử dụng phần mềm Powerpoint ( violet), đưa tất cả nội dung, ý tưởng bài giảng lên trên màn hình và hiểu đó là giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Chính vì thế hoạt động của người giáo viên sẽ nhàn hơn, đỡ tốn sức hơn. Nhưng tác động ngược lại đối với người học sẽ nhàm chán và bị động, ghi ghi chép chép là ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.

                 -         Giáo án ứng dụng công nghệ thông tin: sử dụng màn hình và máy Projector thay thế hoàn toàn hình thức lên lớp truyền thống phấn trắng bảng đen trước kia.

                 -         Vì tính ưu việt khi soạn thảo giáo án ứng dụng công nghệ thông tin dễ trao đổi, sao chép, cũng chính điều này làm cho một số giáo viên không tích cực soạn giáo án mà trở thành người “ đạo giáo án” bằng cách copy của đồng nghiệp rồi chỉnh sửa thêm thắt một cách hời hợt.

                -         Một số giảng viên đôi khi chủ quan vì tin tưởng vào giáo án mà cá nhân đã chuẩn bị nên khi xảy ra hiện tượng cúp điện lại không xử lý được tình huống, thậm chí bị động. Tất cả lượng thông tin cần thiết cho tiết học được lưu trong bộ nhớ máy tính thay vì lưu trực tiếp ngay chính trong bộ nào của người giảng viên.

               -         Giáo viên soạn giáo án ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng linh hoạt các phần mềm bổ trợ sẽ mang lại tích cực cho giờ giảng và lôi cuốn người học, nhưng hiện nay trình độ tin học của đa số giáo viên còn hạn chế, thậm chí nhờ người quen thân soạn giúp và mình chỉ trình chiếu, khi gặp sự cố tự mình không thể gỡ rối được, điều này làm giảm niềm tin nơi người học. Vì vậy việc soạn thảo và sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin đòi hỏi chủ thể phải có một trình độ tin học nhất định.

               -         Điều kiện cơ sở vật chất để phục vụ cho việc giảng dạy bằng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, một số trường đại học, cao đẳng có trang bị đầy đủ các phương tiện đầy đủ, từng phòng học sẽ tạo điều kiện cho người học, người dạy sử dụng. Tuy nhiên, Bộ Giáo dục phát động chương trình ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động giáo dục, giảng dạy nhưng hiện nay điều kiện vật lực chưa cho phép chủ thể giáo dục tự do lựa chọn giảng dạy: thiếu máy Projector, màn hình, phòng học…Thậm chí bảng đen cũng xuống cấp. Và vô hình chung đây cũng là một hạn chế khiến giáo viên không tích cực học hỏi và sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin.

              -         Một số giáo viên lạm dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin trong toàn bộ chương trình giảng dạy là không nên. Vì không phải bài học nào cũng sử dụng được giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Mà vai trò của phấn trắng, bảng đen rất quan trọng trong việc thể hiện ý tưởng, diễn giải một cách trực tiếp nội dung cho người học.

              -         Hạn chế về mạng Internet => giảm tính ưu việt của giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Nhưng nhiều trường hiện nay hệ thống mạng chưa có hoặc chưa được nâng cấp, cho nên việc giảng dạy và tìm tài liệu còn nhiều bất cập, hạn chế.

             -         Dữ liệu đưa vào giáo án ứng dụng công nghệ thông tin giáo viên xử lý không triệt để, ví dụ nguồn tài liệu đa dạng nhưng độ tin cậy không cao và thậm chí trích dẫn không rõ nguồn. Điều này có thể giảm tính khoa học, hoặc gây hiểu lầm cho người học.

             Như vậy, để sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả và phát huy tính ưu việt của nó, người giáo viên cần có một trình độ tin học nhất định, có “ lòng tự trọng” khi sử dụng giáo án của đồng nghiệp và phải được trang bị máy móc, điều kiện vật chất cần thiết để ứng dụng công nghệ thông tin cho giảng dạy.

         4. Những điều kiện cần để soạn thảo và sử dụng tốt giáo án ứng dụng công nghệ thông tin

             -         Thứ nhất, ngoài khả năng chuyên môn vững, người giáo viên cần phải trau dồi khả năng tin học, tìm tòi những ý tưởng mới lạ, sáng tạo để trình bày nội dung bài giảng. Đặc biệt là các phần mềm chuyên dụng như Word, Excel, Powpoint, Flash, Photoshop, AVI MPEG ASF WMV Splitter.

             -         Thứ hai, phòng ốc, trang thiết bị cần được trang bị đầy đủ. Khi máy móc hết thời gian sử dụng, cần đầu tư kinh phí để sửa chữa thay thế, vì nếu máy nhòe, màu nhạt, hình ảnh không rõ sẽ gây ức chế cho người học, người dạy. Phòng phải có hệ thống cách âm chuẩn vì trong giáo án ứng dụng công nghệ thông tin đôi khi sử dụng âm thanh và có thể gây ảnh hưởng cho người khác, cũng như các phòng lân cận.

            -         Thứ ba, một trong những điều quan trọng mà người giáo viên cần phải xác định: mục tiêu, đối tượng, và lựa chọn bài giảng thích hợp. Việc xác định đối tượng giáo dục đóng vai trò quan trọng vì căn cứ vào đó cho phép giáo viên lựa chọn bài giảng thích hợp, lượng kiến thức truyền tải, tâm sinh lý của người học. Ví dụ học sinh mầm non, tiểu học, việc soạn thảo giáo án cần nhiều hình ảnh, âm thanh hơn học sinh trung học và đại học. Nhưng khi có những giáo cụ trực quan bổ trợ cho hoạt động giảng dạy, giáo viên nên sử dụng không nhất thiết phải dùng đến những hình ảnh trên giáo án. Vì hình khối, vật cụ thể sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Ví dụ: giáo viên mầm non soạn giáo án với chủ đề về mùa xuân, sử dụng hình ảnh quả dưa bằng giáo cụ thực tế sẽ cho kết quả hơn khi sử dụng hình phẳng.

            -         Ngoài những điều kiện trên, để sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin thành công và hiệu quả cần phải có sự đồng thuận của ban giám hiệu và toàn thể giáo viên. Đồng thời giáo viên phải tuân thủ những nguyên tắc cần thiết của việc soạn thảo một giáo án, tránh lạm dụng, thất thoát thời gian vào hình ảnh, âm thanh mà không kiểm soát được nội dung cần thiết phải truyền đạt.

          -         Tuy giáo án ứng dụng công nghệ thông tin có tính ưu việt của nó, song người sử dụng cần kết hợp hài hòa giữa giáo án truyền thống và giáo án ứng dụng công nghệ thông tin để đem lại hiệu quả cao nhất cũng như tránh những trường hợp ngoài ý muốn xảy ra ( vì dụ: cúp điện thì không thể sử dụng được giáo án ứng dụng công nghệ thông tin…), cần có phấn trắng bảng đen kết hợp.

          Như vậy, giáo án là một trong nhưng yếu tố đóng vai trò quan trọng, là nơi thể hiện ý tưởng, dự kiến, kế hoạch của người dạy. Ngày nay, Công nghệ thông tin đã “ len lỏi” vào từng góc cạnh của đời sống xã hội. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giảng dạy là cần thiết và đem lại hiệu quả cao. Song sử dụng nó và làm chủ, kiểm soát được giờ giảng đòi hỏi người giáo viên phải cố gắng nhiều trong việc trang bị tri thức, kỹ năng ( nghề nghiệp và soạn thảo ứng dụng CNTT), cùng đó là một tấm lòng yêu nghề thôi thúc những kỹ sư tâm hồn miệt mài làm việc, suy nghĩ, trăn trở để mang đến cho các thế hệ sinh viên những giờ học hứng thú, hiệu quả nhất, mà ở đó là việc sử dụng CNTT một cách hiệu quả, hài hòa trong hoạt động giảng dạy. Tuy nhiên để đạt được những điều đó, không chỉ sự cố gắng của giáo viên mà cần phải có sự đồng thuận của các cấp lạnh đạo, sẵn sàng đầu tư kinh phí để ứng dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin. Không thể phủ nhận vai trò, tính ưu việt của công nghệ thông tin trong hoạt động giảng dạy nhưng cần phải kết hợp hài hòa phấn trắng, bảng đen. Giáo viên cần phải biết lúc nào, nội dung nào, đối tượng nào cần sử dụng giáo án ứng dụng công nghệ thông tin.