MỘT SỐ TRAO ĐỔI VỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON

Một số trao đổi về tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non/ ThS Nguyễn Thị Thanh Huyền//Tạp chí Giáo dục Mầm non .- Số 2, 2014.- Tr. 8-10. 

                                                                                  ThS. Nguyễn Thị Thanh Huyền

                                                                         Chuyên viên chính Vụ Giáo dục Mầm non

  Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo được thực hiện thông qua nhiều hình thức hoạt động đa dạng, trong đó hoạt động tạo hình là một trong những hoạt động đặc trưng gần gũi và hấp dẫn đối với trẻ. Mục đích của hoạt động tạo hình nhằm giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp của sự vật, hiện tượng qua đường nét, cách sắp xếp, bố trí các hình khối, phát triển khả năng tri giác về màu sắc, hình dạng, bố cục… Đặc biệt, hoạt động tạo hình phát triển khả năng cảm nhận cái đẹp trong thiên nhiên, nghệ thuật, trong cuộc sống, khơi gợi ở trẻ những cảm xúc, tình cảm thẩm mỹ và hứng thú tham gia vào các hoạt động nghệ thuật.

  Bài viết đưa ra một số yêu cầu về việc tổ chức hoạt động tạo hình cho trẻ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mầm non.

1.      Tổ chức môi trường cho trẻ hoạt động tích cực, gây hứng thú, làm giàu cảm xúc và vốn biểu tượng phong phú về đối tượng tạo hình

- Trang trí môi trường lớp học đẹp, mang tính thẩm mỹ cao và phù hợp với các chủ đề, tạo sự mới mẻ thu hút tính tò mò, ham hiểu biết của trẻ.

- Bố trí góc tạo hình thích hợp với đầy đủ dụng cụ, vật liệu, tạo hình, cho phép trẻ tự lựa chọn góc chơi của mình.

- Tổ chức các hoạt động đa dạng nhằm giúp trẻ tạo hình theo khả năng và sở thích.

2.      Sử dụng tranh mẫu, sản phẩm mẫu làm tăng tính tích cực sáng tạo và hướng sự chú ý của trẻ vào đối tượng quan sát.

- Lựa chọn mẫu :

  + Tranh mẫu, sản phẩm mẫu cần được lựa chọn cẩn thận, phải chứa đựng cả những yếu tố thực, yếu tố thẩm mỹ, nghệ thuật như: tính tạo hình, tính biểu cảm và đặc biệt hấp dẫn, mới lạ, đa dạng, phù hơp với khả năng nhận thức của trẻ.

  + Các tác phẩm nghệ thuật được sử dụng làm mẫu như : tranh truyện, ảnh chụp, tranh dân gian, tranh sơn mài, tượng các tác phẩm điêu khắc và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ,… phải được lựa chọn phù hợp với trẻ, có sự thể hiện rõ ràng, rõ nét các đặc điểm của sự vật như hình dáng, màu sắc, kích thước, hình khối, vị trí trong không gian, giúp trẻ dễ quan sát. Không nên chọn những bức tranh hay sản phẩm mẫu có bố cục phức tạp với nhiều hình, nhiều mảng, nhiều chi tiết,…

- Sử dụng mẫu :

  + Cần hướng tới sự chú ý của trẻ không chỉ tới nội dung tác phẩm mà cần quan tâm tới hình thức thể hiện. Cần tạo cho trẻ tập nhận xét, đánh giá thẩm mỹ của tác phẩm bằng chính sự hiểu biết và khả năng biểu cảm của mình.

  + Tranh mẫu, sản phẩm mẫu cần được trưng bày trong lớp học một thời gian cho trẻ quan sát nhiều lần trước khi trò chuyện về những mẫu đó.

3.      Dùng lời chỉ dẫn, trò chuyện và giải thích một cách thích hợp

  Những lời chỉ dẫn và giải thích của giáo viên khi cần thiết nhằm gợi ý cho trẻ suy nghĩ, tưởng tượng và thể hiện vào sản phẩm tạo hình của mình một cách sáng tạo.

- Những lời chỉ dẫn và giải thích của giáo viên có thể được thực hiện trước hoặc trong khi tổ chức hoạt động tạo hình với cả lớp, với một nhóm hoặc cá nhân trẻ.

- Những lời chỉ dẫn và giải thích của giáo viên ngắn gọn, rõ ràng, linh hoạt, đa dạng và phù hợp với trẻ.

4.      Phối hợp giữa các hoạt động theo chủ đề

  Đây là một biện pháp nhằm liên kết, tác động qua lại của hoạt động tạo hình với các hoạt động khác như : khám phá khoa học, phát triển ngôn ngữ, làm quen với biểu tượng toán, hoạt động âm nhạc….tạo nên sự tác động tổng hợp thúc đẩy sự phát triển thẩm mỹ của trẻ.

- Kích thích óc tò mò, khơi gợi hứng thú, cảm xúc của trẻ về sự phong phù, đa dạng với những thay đổi nhanh chóng của sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và làm giàu vốn biểu tượng về đối tượng mà trẻ sẽ tạo hình thông qua việc tổ chức khám phá khoa học, tìm hiểu môi trường xung quanh…. Trong quá trình quan sát, khuyến khích trẻ nêu ý kiến nhận xét, nói lên cảm xúc của mình về vẻ đẹp của sự vật, hiện tượng qua hình danh sống động, màu sắc tươi đẹp.

- Tận dụng, tạo mọi điều kiện để khơi gợi ở trẻ những cảm xúc tự nhiên như quan tâm, chú ý, tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp muôn màu, muôn vẻ xung quanh. Sử dụng điệu bộ, cử chỉ, ngôn ngữ hình tượng, câu thơ, câu đố, bài hát nhằm tăng thêm ấn tượng thẩm mỹ cho trẻ về sự vật, hiện tượng quanh trẻ.

- Khuyến khích trẻ thể hiện lại các nhân vật trẻ ưa thích trong các câu chuyện, bài hát mà trẻ đã được học thông qua các hình thức đa dạng của hoạt động tạo hình như vẽ, nặn, xé dán, làm chon rối… Điều này sẽ giúp trẻ khắc sâu cảm xúc, ấn tượng về những câu chuyện, bài hát mà trẻ đã biết.

5.      Sử dụng hình thức trò chuyện liên kết các góc hoạt động

  Giáo viên cần tạo ra tình huống có vấn đề và dẫn dắt trẻ cùng suy nghĩ, bàn bạc tìm kiếm, lựa chọn nội dung trò chơi và tiếp nhận vai chơi một cách tự nhiên. Trò chơi này sẽ giúp trẻ hào hứng, kiên trì, cố gắng thể hiện thật đẹp, thật sáng tạo các tác phẩm tạo hình phục vụ trò chơi như : thiết kế quần áo, giày  dép, mũ thời trang (góc tạo hình) để bán ở siêu thị (góc bán hàng) cho các diễn viên (góc âm nhạc) đến mua và biểu diễn ca nhạc…

6.. Đánh giá khen ngợi, động viên kịp thời:

  Đánh giá khen ngợi, động viên kịp thời nhằm kích thích trẻ tích cực sáng tạo, gây cho trẻ niềm tin, mong muốn hoàn thành công việc được tốt và làm thức dậy ở trẻ cảm giác của sự thành công, giúp trẻ tích cực hoạt động, duy trì hứng thú của trẻ trong suốt quá trình trẻ tạo hình.

- Giáo viên cần kịp thời đánh giá, khen ngợi và khai thác được cách giải quyết vấn đề của từng cá nhân trẻ.

- Khi nhận xét sản phẩm tạo hình của trẻ cần gợi cảm xúc, hứng thú. Điều này không chỉ nhằm thỏa mãm nhu cầu được đánh giá, khen ngợi mà còn gây ấn tượng cho trẻ trong những hoạt động tiếp theo. Bên cạnh đó, kích thích trí tưởng tượng phát triển khả năng biết lựa chọn, đánh giá công việc đạt được, có cái nhìn thẩm mỹ và nhân ái đến các bài vẽ của bạn.

- Đối với những bài tạo hình chưa đẹp, giáo viên cũng phải biết chọn lọc, tìm kiếm những điểm đạt mà trẻ đã cố gắng phù hợp với khả năng để động viên hoặc có những lời nhận xét hóm hỉnh giúp trẻ nhận ra cái chưa đạt của mình mà vẫn không cảm thấy buồn.

  Giáo viên phải dựa vào ý định tạo hình của trẻ, có cách nhìn, cách cảm nhận như trẻ. Biết khai thác ý kiến khi trẻ nhận xét sản phẩm của bạn hay khi trẻ trình bày ý tưởng trong bài tạo hình của mình. Bên cạnh dó, giáo viên phải biết tìm kiếm, phát hiện những nét độc đáp riêng của từng sản phẩm trong việc phối hợp từng màu sắc, sự đa dạng của đường nét, hình khối để khen ngợi, kích thích trí tượng tượng của trẻ. Giáo viên như một người bạn cùng tìm tòi, khám phá; cùng phát hiện, ngạc nhiên; cùng cảm nhận, thưởng thức vẻ độc đáo, ngộ nghĩnh dễ thương trong từng sản phẩm của trẻ.

- Việc đánh giá có thể được thực hiện ngay sau khi hoạt động tạo hình kết thúc, hoặc có thể vào thời điểm khác khi mà trẻ đã sẵn sàng cho việc đánh giá. Với những sản phẩm chưa hoàn thành, giáo viên vẫn tiến hành nhận xét, đánh giá và sau đó trẻ tiếp tục hoàn thiện sản phẩm của mình ở góc tạo hình hoặc các thời điểm khác phù hợp trong ngày (ví dụ hoạt động chiều, khoảng thời gian chờ bố mẹ trẻ đến đón). Thạm chí tùy nội dung bài, giáo viên có thể cho trẻ mang bài về nhà tiếp tục hoàn thiện rồi mang trở lại lớp. Ví dụ, bạn A tô màu xanh cho con thuyền đang trôi trên mặt nước màu xanh biển. Nền trời bạn ấy cũng tô màu xanh. Cô đoán bạn A rất thích màu xanh đúng không nào? Tuy nhiên, con hãy thử tô cánh buồm của con thuyền màu rực rỡ hơn: đỏ hoặc da cam, con sẽ thấy cánh buồm và chiếc thuyền của mình thật nổi bật đấy. Buổi tối về nhà con có thể thử lại nhé.

Một số lưu ý đối với giáo viên mầm non để tổ chức hoạt động tạo hình đạt hiệu quả

- Tăng cường học tập, trao đổi kinh nghiệm với các chuyên gia với đồng nghiệp về những vấn đề đổi mới của hoạt động tạo hình và của giáo dục mầm non.

- Tích cực tìm hiểu và tự bồi dưỡng những kiến thức về nghệ thuật tạo hình.

- Trong công tác chăm sóc – giáo dục trẻ :

  + Cần tạo môi trường thẩm mỹ cho trẻ hoạt động : Từ đồ dùng, đồ chơi được bài trí đẹp mắt, ngộ nghĩnh,… đến các hoạt động của người lớn như : cách ăn mặc, nói năng, dáng điệu và cách ứng xử giữa người lớn với nhau, giữa người lớn với trẻ em… Tất cả được tổ chức sao cho đẹp mắt để khơi dậy ở trẻ cảm giác thích thú, được tiếp xúc với cái đẹp và mong muốn tạo ra cái đẹp.

  + Tích cực cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên, để trẻ rèn luyện các giác quan, tăng cường thu nhận các ấn tượng bên ngoài làm giàu ý tưởng tạo hình, tạo xảm xúc và hứng thú ở trẻ.

  + Tạo cơ hội cho trẻ xem triển lãm và bảo tàng mỹ thuật, tiếp xúc với các tác phẩm nghệ thuật như những bức tranh, bức tượng nghệ thuật của các nghệ sỹ hay những bức tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống, tranh sơn mài và các loại đồ chơi dân gian, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ,….Thường xuyên hướng dẫn trẻ xem tranh truyện cổ tích. Đặc biệt là những cuộc triển lãm tranh do chính các em tạo nên làm trẻ thích thú và kích thích chúng tham gia vào hoạt động tạo hình.

  + Tận dụng các sản phẩm hay kiếm, sẵn có ở địa phương hay các sản phẩm phế liệu để làm đồ dùng dạy học, đồ chơi và hướng dẫn trẻ cùng làm.

  Kết hợp với cha mẹ trẻ tổ chức hoạt động tạo hình ở gia đình hoặc các ngày lễ hội, các cuộc thi, hội vui…

  Giáo dục thẩm  mỹ cho trẻ mầm non với rất nhiều các hoạt động đa dạng trong đó hoạt động tạo hình chiếm một vai trò quan trọng giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và thể hiện một cách sinh động thể hiện một cách sinh động thế giới xung quanh. Thông qua hoạt động tạo hình, trẻ được phát triển toàn diện : đó là sự vận động linh hoạt của tay và mắt, là sự tri giác hình tượng thẩm mỹ một cách có chủ định làm cho tư duy, ngôn ngữ, xúc cảm, tình cảm….của trẻ phát triển, đặc biệt trẻ biết cảm thụ cái đẹp, yêu quý và tạo ra cái đẹp.